Amnesie treedt vaker op na hersenletsel. Daarbij kan de getroffen persoon zich gebeurtenissen min of meer kort voor, en in de meer ernstige gevallen eveneens kort na, het letsel niet langer herinneren: er is dus een soort gat in het geheugen ontstaan. Op het moment dat dit enkel betrekking op de tijd voor het bewuste voorval, dan is er sprake van retrograde amnesie; wanneer het onvermogen tot inprenten eveneens daarna nog aan, dan spreekt men van anterograde amnesie.
Afasie, eveneens een symptoom dat bij dementie hoort, is een daarentegen taalstoornis. Hierbij kan men niet alleen moeite hebben met het uitspreken van woorden maar ook mt het herkennen van tekst of gesproken taal.
Bij de vorm van dementie die het meest voorkomt, de zogenaamde ziekte van Alzheimer, zal eerst het korte termijn geheugen (of beter gezegd: de inprenting, het onthouden en het opslaan van nieuw ontvangen informatie) minder goed verlopen, terwijl het lange termijn geheugen vrijwel helemaal behouden zal blijven. De herinneringen van het momenten die het langst zijn geleden blijven dus wel intact, maar daarentegen zullen de meest recente gebeurtenissen niet meer op worden geslagen. Daardoor keert de persoon die dementeer als het ware terug naar zijn, of haar, kindertijd. Op die manier kan het gebeuren dat iemand die dement is bijvoorbeeld de naam van zijn, of haar, eerste geliefde noemt maar de naam van de huidige partner is vergeten. Een patiënt die reeds in de 80 is kan soms denken dat men nog zestien jaar is. Daarnaast kan het gebeuren dat de betreffende persoon andere mensen niet meer herkent, zelfs niet een eigen zoon of dochter (dit komt doordat het korte termijn geheugen is aangetast). Voor omstanders die niet weten dat iemand dement is kan het overkomen alsof deze persoon niet geïnteresseerd is in wat er over het hier en nu wordt gezegd.