De* pijn is vaak gering tot matig met een klemmend of drukkend karakter, aan beide kanten van het hoofd. De pijn duurt van een paar minuten tot een aantal dagen en gaat niet samen met andere symptomen. De pijn wordt niet heviger bij het inspannen. Vaak zijn er meerdere factoren, zogenaamde risicofactoren, die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van de spanningshoofdpijn. Men kan hierbij onderscheid maken tussen lichamelijke factoren, psychische factoren maar ook hormonale factoren.
De exacte oorzaak van spanningshoofdpijn is vandaag de dag nog niet bekend. In de meeste gevallen komt deze spontaan opzetten, en ruim de helft van alle mensen heeft dit wel eens ervaren. Laboratorium- en ander wetenschappelijk onderzoek levert bijna nooit iets concreets op. Bepaalde personen hebben heel hun leven lang zeer regelmatig te kampen met spanningshoofdpijn.
Bij patiënten die men tegen kan komen in een huisartsenpraktijk en die klagen over hoofdpijn wordt 11 procent gediagnosticeerd met spanningshoofdpijn. Spanningshoofdpijn komt het meest voor bij mensen in de leeftijd van 25 tot 44 jaar.
Spanningshoofdpijn valt te onderscheiden van de minder voorkomende migraine en de nog veel zeldzamere clusterhoofdpijn. Mengvormen komen overigens wel regelmatig voor. Hoofdpijn door de aanwezigheid van een hersentumor zonder dat hierbij nog andere verschijnselen optreden is eveneens uiterst zeldzaam te noemen. Hoofdpijn kan wel ontstaan door de aanwezigheid van bepaalde ontstekingsprocessen in het hoofd, bijvoorbeeld een ontsteking van de bloedvaten. Dit is echter tamelijk eenvoudig vast te stellen waardoor spanningshoofdpijn uit kan worden gesloten.
Vermoedt wordt dat de jachtige maatschappijn van vandaag de dag veel invloed uitoefent op het ontstaan van spanningshoofdpijn. Men neemt bijvoorbeeld niet voldoende rust of slaap maar staat wel veelvuldig bloot aan stress en spanningen op het werk, op school en vaak zelfs in de thuissituatie. Dit zal spanningshoofdpijn in de hand kunnen werken.