Een algemene etiologische of pathogenetische factor die vaak als eerste aanleiding geeft tot het ontstaan van reumatoïde artritis is nog altijd niet gevonden. De klachten zijn het gevolg van de vorming van lysosomale enzymen (dit zijn afbrekende enzymen die ook wel hydrolytische enzymen worden genoemd) welke ter plaatse aan worden gemaakt door cellen die horen bij het immuunsysteem, dus betreft dit een zogenaamd auto-immuunproces. Dit lijkt op een overgevoeligheidreactie van het type IV, vanwege de betrokkenheid van de CD4 T-cellen (de zogeheten TH1 en TH2 cellen) en welke van CD8 cytotoxische T-cellen bij respectievelijk het bevorderen van de vernietiging door macrofagen en B-cellen van het immuunsysteem en een geprogrammeerde celdood (apoptose). Hoewel erg veel mensen gewrichtsklachten hebben welke men met reuma aanduiden, komt reumatoïde artritis in strikte zin relatief erg weinig voor, en gaat samen met alle ontstekingsreacties.
Reumatoïde artritis zal dus pijn, warmte, roodheid, zwelling, functieverlies tot en met vergroeiing van de aangedane gewrichten tot gevolg hebben. Behalve de gewrichten kan reumatoïde artritis bijna alle orgaansystemen aan gaan tasten. De meeste mensen die lijden aan reumatoïde artritis kunnen met behulp van de huidige stand zaken op het gebied van de behandeling een redelijk normaal leven leiden. Er is echter een kleine groep van patiënten met reumatoïde artritis die na verloop van tijd ernstig invalide zullen raken of zelfs komen te overlijden.
Op momenten dat mensen met reumatoïde artritis rusten of minder bewegen dan zullen de klachten toe gaan nemen om vervolgens weer minder te worden als men in beweging komt. Wanneer men wil beginnen met bewegen kan dat vaak startpijn of –stijfheid veroorzaken. Ook zogenaamde ochtendstijfheid komt vaak voor.